Złota alga w Odrze, czy będziemy mieli powtórkę z 2022?

W piątek Zespół Zarządzania Kryzysowego Ministerstwa Klimatu i Środowiska (ZZK MKiŚ) poinformował o wzroście obecności złotej algi w wodach Odry, co skłoniło do ogłoszenia pierwszego stopnia zagrożenia. Alarm dotyczy punktu powyżej Wrocławia w miejscowości Łany, gdzie zaobserwowano zwiększoną ilość inwazyjnego glonu.

Według komunikatu Zespołu Zarządzania Kryzysowego Ministerstwa Klimatu i Środowiska (ZZK MKiŚ), złota alga została zidentyfikowana w Odrze, a jej źródłem jest Kanał Gliwicki. Złota alga, znana również jako Prymnesium parvum, jest inwazyjnym gatunkiem glonów, który może stanowić poważne zagrożenie dla ekosystemów wodnych. Eksperci z resortu klimatu podkreślają, że alga ta ma ograniczone zdolności rozwoju w dynamicznie płynących wodach rzeki. Jednakże, obserwowane od początku maja niskie przepływy w Odrze zwiększają ryzyko jej ekspansji. Niskie przepływy sprzyjają stagnacji wody, co tworzy korzystne warunki dla rozwoju tego szkodliwego organizmu, który może prowadzić do śnięcia ryb i degradacji jakości wody.

W odpowiedzi na zaistniałą sytuację, 14 maja odbyła się pilna narada ZZK MKiŚ z udziałem przedstawicieli kluczowych resortów, w tym infrastruktury i przemysłu, a także Wód Polskich oraz wojewodów nadodrzańskich województw. Spotkanie miało na celu omówienie bieżącej sytuacji oraz wypracowanie strategii działania w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się złotej algi. Narada była prowadzona przez wiceministrę klimatu i środowiska Urszulę Zielińską, która podkreśliła wagę szybkiej i skoordynowanej reakcji na to zagrożenie ekologiczne. Dyskusje koncentrowały się na technicznych i logistycznych aspektach monitoringu i kontrolowania obecności algi w wodach Odry.

Podczas spotkania eksperci przedstawili szczegółowe analizy hydrologiczne oraz prognozy dotyczące dalszego rozwoju sytuacji. Zgodnie z wydanymi zaleceniami, służby mają ograniczyć możliwości przedostawania się złotej algi z Kanału Gliwickiego do Odry. W związku z tym, Wody Polskie zostały zobowiązane do minimalizowania śluzowania na Kanale Gliwickim oraz kontynuowania odpowiedniego sterowania przepływami wody. Dodatkowo, służby wojewodów oraz pracownicy Wód Polskich prowadzą codzienne wizje terenowe, a zespoły zarządzania kryzysowego pozostają w stałym kontakcie, aby szybko reagować na zmieniającą się sytuację. Częstotliwość monitoringu została zwiększona przez Główny Inspektorat Środowiska, aby na bieżąco oceniać zagrożenie i podejmować odpowiednie środki zaradcze.

Działania prewencyjne i monitorowanie

ZZK MKiŚ zalecił zwiększenie częstotliwości monitoringu przez Główny Inspektorat Środowiska oraz aktualizację zaleceń dla służb odpowiedzialnych za ochronę środowiska. Rekomendacje obejmują ograniczenie śluzowania na Kanale Gliwickim przez Wody Polskie oraz odpowiednie sterowanie przepływami wody, aby zapobiec przedostawaniu się złotej algi do Odry. Służby wojewodów oraz pracownicy Wód Polskich prowadzą codzienne wizje terenowe, a zespoły zarządzania kryzysowego pozostają w bieżącym kontakcie.

Kanał Gliwicki został zidentyfikowany jako główne siedlisko złotej algi, gdzie od 15 kwietnia regularnie przekraczany jest trzeci (najwyższy) stopień zagrożenia w punktach pomiarowo-kontrolnych. W celu ograniczenia rozwoju inwazyjnego glonu, planowana jest aplikacja specjalnego środka w Kanale Gliwickim pod nadzorem naukowym Instytutu Ochrony Środowiska-PIB jeszcze w maju.

Potencjalne skutki

Eksperci ostrzegają, że w nadchodzącym sezonie wiosenno-letnim można spodziewać się punktowego śnięcia ryb w miejscach, gdzie występuje złota alga. Warunki pogodowe i hydrologiczne, które obecnie wyprzedzają typowe wartości dla tej pory roku o prawie miesiąc, sprzyjają szybkiemu rozwojowi tego inwazyjnego glonu. Złota alga jest znana z produkcji toksyn, które mogą powodować masowe zgony ryb, co stanowi poważne zagrożenie dla lokalnych ekosystemów wodnych. Sytuacja ta wymaga nie tylko doraźnych działań, ale również szeroko zakrojonych inicjatyw mających na celu długoterminowe zarządzanie kryzysowe.

Dlatego, oprócz bieżących zaleceń wydawanych przez ZZK MKiŚ, konieczne jest opracowanie i wdrożenie długofalowej strategii, która pozwoli na skuteczne monitorowanie i kontrolowanie sytuacji. Taka strategia powinna obejmować rozwój systemów wczesnego ostrzegania, zwiększenie retencji wód oraz inwestycje w technologie ograniczające zasolenie wód, które sprzyja rozwojowi złotej algi. Działania te będą wymagały współpracy międzyresortowej, a także zaangażowania lokalnych władz i społeczności. Tylko poprzez skoordynowane i kompleksowe podejście można zminimalizować negatywne skutki obecności złotej algi w Odrze i innych zagrożonych akwenach.

Wydano miliony, a problem nadal występuje

Pomimo wydania przez poprzednie władze wielu milionów złotych, automatyczny monitoring jest wciąż na etapie pilotażowym. Obecne kierownictwo MKiŚ, we współpracy z innymi resortami, prowadzi prace nad stworzeniem aktywnego modelu hydrologicznego, który umożliwi lepszą kontrolę nad zrzutami przemysłowymi. Rozważane są również możliwości zwiększenia retencji i inwestycji w systemy odsalania wód kopalnianych, co ma na celu zlikwidowanie przyczyn problemu, jakim jest wysokie zasolenie wód Odry i Kanału Gliwickiego.